Założenie gospodarstwa rolnego i zostanie rolnikiem nie jest już tak proste, jak dawniej. Wymaga dopełnienia szeregu obowiązków i warunków wynikających z postępującej profesjonalizacji rolnictwa. Jak zatem założyć gospodarstwo rolne? 

Kim jest rolnik, czyli definicja gospodarza

Aby sprawdzić, jakie wymagania trzeba spełnić w celu założenia gospodarstwa, na początek należy przywołać kilka definicji. W polskim prawie rolnika określa się przede wszystkim jako  osobę fizyczną lub prawną albo grupę osób fizycznych, której gospodarstwo znajduje się na terenie naszego kraju i która prowadzi działalność rolniczą. Działalność rolnicza to z kolei produkcja, hodowla lub uprawa produktów rolnych albo utrzymywanie użytków rolnych w stanie nadającym się do wypasu bądź uprawy. Z perspektywy osoby zakładającej gospodarstwo rolne ważna jest również definicja rolnika indywidualnego. To, kogo się za niego uznaje, określa Ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw. Można w niej przeczytać, że „za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo”. Przywołana definicja wskazuje zarazem najistotniejsze wymogi związane z założeniem gospodarstwa rolnego.

Gospodarstwo rolne – jak zostało zdefiniowane?

Gospodarstwo to według ARiMR wszystkie jednostki produkcyjne zarządzane przez rolnika znajdujące się na terenie RP i mające powierzchnię nie mniejszą niż 1 ha. Ponadto ważnym terminem okazuje się gospodarstwo rodzinne, które określa się jako gospodarstwo prowadzone osobiście przez rolnika indywidualnego, w skład którego wchodzi od 1 do 300 hektarów użytków rolnych. Posiadaczem gospodarstwa rolnego jest właściciel, dzierżawca, użytkownik albo osoba mająca inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Co ciekawe, dopłaty do działalności rolniczej przysługują faktycznemu użytkownikowi gospodarstwa, wykonującemu wszelkie czynności niezbędne dla jego prawidłowego funkcjonowania.

Nabycie ziemi – czy można to zrobić, nie będąc jeszcze rolnikiem?

Aby założyć gospodarstwo rolne, trzeba kupić ziemię. Uda się to zrobić wyłącznie pod konkretnymi warunkami. W przypadku, gdy nie jest się jeszcze rolnikiem, należy przede wszystkim złożyć deklarację, że się nim zostanie. Wymagana okaże się zgoda prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych na kupno nieruchomości rolnej na rynku prywatnym przez osobę inną niż rolnik indywidualny. Kandydatom na rolników stawiane są jasno określone warunki. Wymagania przedstawia się również osobom sprzedającym ziemię.

Zgoda na zakup nieruchomości rolnej przez osoby fizyczne i prawne może nastąpić po wniosku zbywcy, jeśli:

• sprzedający wykaże, że nie było możliwości nabycia nieruchomości rolnej przez rolnika indywidualnego, osobę bliską zbywcy, Skarb Państwa, jednostkę samorządu terytorialnego oraz kościelną osobę prawną lub związek wyznaniowy;
• w wyniku nabycia nie dojdzie do nadmiernej koncentracji gruntów rolnych;
• kupujący daje rękojmię należytego prowadzenia działalności rolniczej.

Jeżeli przyszły rolnik nie ma wymaganych kwalifikacji, musi się zobowiązać do ich uzupełnienia. Ponadto konieczne jest danie rękojmi należytego prowadzenia działalności rolniczej. Oprócz tego osoba kupująca ziemię, nie będąca jeszcze rolnikiem, musi zobowiązać się do mieszkania przez 5 lat od dnia kupna na terenie gminy, w której leży jedna z działek rolnych tworzonego gospodarstwa rodzinnego.

Kupno ziemi i założenie gospodarstwa rolnego to jednak dopiero początek. Z prowadzeniem działalności rolniczej wiąże się szereg obowiązków, w tym konieczność zarządzania finansami. Sporym ułatwieniem w tej kwestii może być skorzystanie z narzędzi do księgowości i fakturowania online oferowanych na stronie wfirma.pl. Nowoczesne rozwiązania technologiczne ułatwiają m.in. wystawianie faktur, przesyłanie deklaracji urzędowych i ewidencjonowanie przychodów. Z platformy można korzystać z każdego miejsca, w najdogodniejszej chwili, co sprawia, że prowadzenie działalności staje się bardziej komfortowe. W razie potrzeby można skorzystać z pomocy specjalisty, by móc lepiej zarządzać sprzedażą i rozliczać się zgodnie z obowiązującym prawem. System jest bezpieczny i przyjazny użytkownikowi, dlatego warto zdecydować się na jego wypróbowanie.

Dzierżawa zamiast kupna

Choć kupowanie ziemi w celu założenia gospodarstwa rolnego jest popularne wśród rolników i osób zamierzających nimi zostać, innym sposobem może być dzierżawa. Wydzierżawianie gruntów odbywa się poprzez przetargi organizowane przez Agencję Nieruchomości Rolnych. Mogą w nich uczestniczyć jedynie rolnicy indywidualni planujący powiększyć bądź utworzyć gospodarstwo rodzinne. Umowa dzierżawy musi mieć charakter pisemny i datę potwierdzoną urzędowo u notariusza. Zapewnia to dzierżawcy dostępność prawa pierwokupu nieruchomości.

Wykształcenie i staż – potrzebne do założenia gospodarstwa

Do założenia i prowadzenia gospodarstwa rolnego, oprócz ziemi,  konieczne są odpowiednie kwalifikacje rolnicze. Według ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, uważa się, że osoba fizyczna posiada kwalifikacje rolnicze, jeżeli uzyskała:

• wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe, średnie lub wyższe lub
• tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy albo tytuł zawodowy mistrza w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie lub
• wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie albo wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem, albo wykształcenie średnie inne niż rolnicze i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub
• wykształcenie podstawowe, gimnazjalne lub zasadnicze zawodowe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 5-letni staż pracy w rolnictwie.

 Jak można przeczytać w przywołanym wyżej tekście ustawy, do założenia i prowadzenia gospodarstwa potrzebny jest również odpowiedni staż pracy. Uznaje się za niego okres, w którym osoba fizyczna:

• podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników lub
• prowadziła działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym o obszarze nie mniejszym niż 1 ha stanowiącym jej własność, przedmiot użytkowania wieczystego, przedmiot samoistnego posiadania lub dzierżawy, lub
• była zatrudniona w gospodarstwie rolnym na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, wykonując pracę związaną z prowadzeniem działalności rolniczej, lub
• wykonywała pracę związaną z prowadzeniem działalności rolniczej w charakterze członka spółdzielni produkcji rolnej, lub
• odbyła staż, o którym mowa w art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.), obejmujący wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej.

Założenie gospodarstwa rolnego nie jest już tak proste, jak kilkadziesiąt lat temu. Wiąże się to z dążeniem do profesjonalnego rolnictwa i wprowadzeniem szeregu ustaw regulujących kwestie takie jak zakup ziemi.  Aby założyć gospodarstwo rolne trzeba więc być rolnikiem lub złożyć deklarację, że się nim zostanie. Konieczne jest też pozyskanie ziemi drogą kupna albo dzierżawy. Ponadto ważne okazuje się też posiadanie kwalifikacji rolniczych. Każdą ze wspomnianych kwestii regulują precyzyjnie określone wymagania, do których należy się dostosować. Spełnienie ich pozwala na założenie gospodarstwa, jednak to dopiero początek obowiązków i wyzwań czekających na rolnika.